Przynależność systematyczna wyróżnionych zbiorowisk roślinnych:

• Klasa: Phragmitetea R. Tx. et Prsg. 1942
• Rząd: Phragmitetalia Koch 1926
• Związek: Phragmition Koch 1926
  • 1. Zespół Equisetetum limosi Steffen 1931
  • 2. Zespół Phragmitetum communis (Gams 1927) Schmale 1939
• Związek: Magnocaricion Koch 1926
  • 3. Zespół Thelypteridi-Phragmitetum Kniper 1957
  • 4. Zespół Caricetum acutiformis Sauer 1937
  • 5. Zespół Caricetum rostratae Rubel 1912
  • 6. Zespół Caricetum elatae Koch 1926
  • 7. Zespół Caricetum gracilis (Graebn. et Hueck 1931) R. Tx. 1937
• Klasa: Scheuchzerio-Caricetea fuscae (Nordh. 1937) R. Tx. 1937
• Rząd: Scheuchzerietalia palustris Nordh 1937
• Związek: Rhynchosporion albae Koch 1926
  • 8. Zespół Caricetum limosae Br.-Bl. 1921
• Zwi1zek: Caricion lasiocarpae Vanden Bergh. op. Lebrun et all. 1949
  • 9. Zespół Caricetum lasiocarpae Koch 1926
  • 10. Zespół Caricetum diandrae Jon. 1932 em. Oberd. 1957
  • 11. Zbiorowisko torfowcowo-turzycowe ze Sphagnum teres
  • 12. Zbiorowisko mszysto-turzycowe z Drepanocladus vernicosus
• Rząd: Caricetalia fuscae Koch 1926 em. Nordh. 1937
• Związek: Caricion fuscae Koch 1926 em. Klika 1934.
  • 13. Zespół Calamagrositetum neglectae (Steffen 1931) Tołpa 1956
  • 14. Zbiorowisko z Carex nigra
  • 15. Zbiorowisko z Tomenthypnum nitens
  1. Equisetum limosi Steffen 1931 - szuwar skrzypowy

  Większe płaty szuwaru skrzypowego spotyka się przy południowym brzegu torfowiska, (wyróżnione w 1983 r. przez Tomaszewicza i Kłosowskiego) oraz mniejsze przy wschodnim i zachodnim krańcu w zarastających rowach. Wszystkie fitocenozy występują na podłożu organicznym z wodą utrzymującą się na powierzchni.
  Wydaje się, że płaty tego zespołu występujące przy południowym brzegu torfowiska nie uległy istotnym zmianom. Ich skład gatunkowy nie różni się w zasadniczy sposób od podanego w 1983 r. przez Tomaszewicza i Kłosowskiego.

  Phragmitetum communis (Gans. 1927) Schmale 1939 - szuwar trzcinowy

  Do roku 1995 najlepiej zachowały się płaty Phragmitetum communis występujące przy południowym brzegu torfowiska. Występują one na silnie rozwodnionym podłożu z wodą utrzymującą się na powierzchni.
  W partii środkowej torfowiska, w miejscach gdzie najdłużej utrzymało się lustro wody, pozostały jeszcze niewielkie fragmenty omawianego zespołu, ale opanowane już przez zbiorowiska mszysto-turzycowe. Największe ich powierzchnie zachowały się w sąsiedztwie zbiorowisk z turzycą sztywną Carex elata.

  3. Thelypteridi - Phragmitetum Kniper 1957 - zespół narecznicy błotnej

  Małe powierzchniowo płaty z narecznicą błotną Thelypteris palustris spotyka się jeszcze dość często w różnych miejscach torfowiska. Stanowią one końcowy etap lądowacenia jezior mezotroficznych i występują na grubym pływającym ple.
  W składzie gatunkowym tych fitocenoz, stwierdzonym w roku 1983 i 1995, przewagę nad gatunkami szuwarowymi mają gatunki z klasy Scheuchzerio - Caricetea fuscae z dużym udziałem mchów brunatnych i torfowcowych.
  W porównaniu do roku 1983, w płatach zespołu zwiększyły swój udział: wierzba szara Salix cinerea, wierzba uszata Salix aurita, wierzba rokita Salix rosmarinifolia. Wskazuje to na dość szybko postępujące zakrzewianie tych fitocenoz.

  4. Caricetum acutiformis Sauer 1937 - szuwar turzycy błotnej

  Fragmenty zespołu turzycy błotnej Carex acutiformis utrzymują się przy południowym brzegu torfowiska w otoczeniu innych zbiorowisk szuwarowych. Woda na powierzchni występuje najczęściej wiosną i jesienią oraz w okresach nasilania się opadów. W zbiorowisku tym liczniej występują gatunki szuwarowe niż mszysto-turzycowe lub torfowcowo-turzycowe. Na podstawie porównania składu gatunkowego stwierdzonego w roku 1983 i 1995, należy sądzić, że w składzie gatunkowym tych fitocenoz nie zaszły wyraźnie widoczne zmiany.

  5. Caricetum rostratae Rubel 1912 - zespół turzycy dzióbkowatej.

  Wśród zbiorowisk szuwarowych, fitocenozy z turzycą dzióbkowatą Carex rostrata są najczęściej spotykane w różnych miejscach torfowiska. Związane jest to z szeroką amplitudą ekologiczną tego gatunku. Spotyka się je dość często w różnych miejscach torfowiska. Największe płaty występują przy południowym i południowo-wschodnim skraju torfowiska. W środkowej jego części utrzymują się mniejsze płaty rozwijające się na pływającym ple, które zawierają w swym składzie mniej gatunków szuwarowych, a więcej mszaków. Do roku 1995 utrzymały się także płaty występujące poza płem z wodą na powierzchni i większym udziałem gatunków szuwarowych. Zbiorowisko to nie uległo istotnym zmianom.

  6. Caricetum elatae Koch 1926 - zespół turzycy sztywnej

  Wydaje się, że płaty z turzycą sztywną Carex elata, stwierdzone w 1983 r., występujące przy północnym brzegu torfowiska zmniejszyły swój zasięg. Nie przedstawiają one dość dobrze zwartego łanu jaki udokumentowany jest na fotografii wykonanej w roku 1983. Dominuje w nich jeszcze turzyca sztywna Carex elata i tworzy dość niskie i "chude" kępy, a przestrzenie pomiędzy nimi wypełniają bujnie rozwijające się mchy brunatne i torfowcowe.
  Można sądzić, że przemiany od strony północnej obiektu postępują szybciej, ponieważ jest to miejsce na torfowisku znacznie oddalone od tych, w których najdłużej utrzymywało się lustro wody na powierzchni, tj. od największego skupiska zbiorowisk szuwarowych w północnej jego części, a z drugiej strony bliskie zmeliorowanym łąkom uprawnym.

  7. Caricetum gracilis (Graebn. et Hueck 1931) R. Tx. 1937 - zespół turzycy zaostrzonej

  Fitocenozy z turzycą zaostrzoną Carex acuta rozmieszczone małymi fragmentami przy południowo-wschodnim i północno-zachodnim krańcu torfowiska przetrwały bez wyraźnie zaznaczających się zmian. Występują one na uginającym się ple o różnej grubości. Obok turzycy zaostrzonej Carex acuta, występują gatunki szuwarowe, łąkowe i mszaki.
  Według autorów wcześniejszego opracowania (Tomaszewicz, Kłosowski 1983), płaty z turzycą zaostrzoną w sukcesji roślinnej mają być zastąpione przez zbiorowiska mszysto-turzycowe z klasy Scheuchzerio - Caricetea fuscae. W porównywanym okresie nie stwierdzono jeszcze postępowania tych przemian, prawdopodobnie będą one zachodzić bardzo wolno.

  8. Caricetum limosae Br.-Bl. 1921 - zespół tyrzycy bagiennej

  Wśród zbiorowisk mszysto-turzycowych w zachodniej części torfowiska zachowały się płaty z turzycą bagienną Carex limosa.
  Fitocenozy te zawierają w swym składzie gatunki z klasy Scheuchzerio - Caricetea fuscae oraz nieznaczną domieszkę gatunków z klasy Phragmitetea. Większy jest w nich, niż w roku 1983, udział wierzb: Salix cinerea, Salix pentandra i Salix rosmarinifolia. Wydaje się, że także zwiększyły swój udział w płatach: turzyca bagienna Carex limosa i turzyca obła Carex diandra.

  9. Caricetum lasiocarpae Koch 1926 - zespół turzycy nitkowatej

  Fitocenozy z turzycą nitkowatą Carex lasiocarpa, dość dobrze wykształcone występują w północno-zachodniej części torfowiska i w miejscach bardziej zlądowaconych wnikają do jego środka. W budowie płatów największy udział ma gatunek charakterystyczny zespołu Carex lasiocarpa i mszaki. W niektórych płatach stwierdzono liczniejsze występowanie trzcinnika prostego Calamagrostis stricta. Nieznaczną domieszkę stanowią gatunki szuwarowe z klasy Phragmitetea. Zakrzewienie tych fitocenoz jest niewielkie.

  10. Caricetum diandrae Jon. 1932 em. Oberd. 1957 - zespół turzycy obłej

  Rzadkie borealne zbiorowisko z turzycą obłą Carex diandra występuje na małych powierzchniach badanego terenu. Jednak w niewielkich ilościach turzyca obła występuje w większości wyróżnionych zbiorowisk roślinnych na torfowisku. Jest to zbiorowisko występujące na grubym ple z dużą ilością mszaków oraz wzrastającym udziale wierzb: Salix aurita i Salix rosmarinifolia.

  11. Zbiorowisko torfowiskowo-turzycowe ze Sphagnum teres

  Zbiorowisko to występuje w środkowej i wschodniej części torfowiska i zajmuje największy obszar spośród wszystkich, wyróżnionych zbiorowisk na badanym obiekcie. Gatunkiem budującym jest Sphagnum teres. We wszystkich płatach zwraca uwagę znaczny udział bobrka trójlistkowego Menyanthes trifoliata. W jego składzie występują płaty z żurawiną błotną Vaccinium oxycoccus, odznaczjące się uboższym składem florystycznym oraz płaty z większym udziałem wierzb, głównie wierzby szarej Salix cinerea, bogatsze w gatunki szuwarowe z klasy Phragmitetea.
  Wyróżnione w 1983 r. płaty z wierzbami i żurawiną zachowały się do chwili obecnej, ale znacznie wzrósł w nich udział wierzb. Wskazuje to na postępujący proces zakrzewiania, który najbardziej nasila się od strony wschodniej i postępuje przez środek torfowiska ku zachodowi.

  12. Zbiorowisko mszysto-turzycowe z Drepanocladus vernicosus

  Zbiorowisko to, z dominacją mchów brunatnych, zajmuje duże powierzchnie w zachodniej części torfowiska. Wszystkie płaty rozwijają się na pływającym ple i rozmieszczone są w różnych miejscach obiektu oraz w zarośniętym rowie melioracyjnym przebiegającym przez środek torfowiska, który został wykopany na początku lat czterdziestych.
  W budowie tego zbiorowiska biorą udział różne gatunki, takie jak: turzyca bagienna, turzyca obła, trzcinnik prosty, mchy torfowce, które mogą w przyszłości stać się dominantami w poszczególnych płatach. W zbiorowisku tym obserwuje się także zakrzewienie wierzbami, ale nieco mniejsze niż w zbiorowisku ze Sphagnum teres.

  13. Calamagrositetum neglectae (Steffen 1931) Tołpa 1956 - zespół trzcinnika prostego

  Wyraźny, szeroki pas zbiorowiska z trzcinnikiem prostym o swoistej fizjonomii występujący przy północno-wschodnim i północnym końcu torfowiska, nie uległ żadnym zmianom. Gatunkiem panującym jest trzcinnik prosty. Jest to najuboższe florystycznie zbiorowisko na terenie rezerwatu. Występuje ono na zmurszałym podłożu organicznym z wodą utrzymującą się na powierzchni w miesiącach letnich i wiosennych. Jest to jedyne zbiorowisko, na którym nie obserwuje się zakrzaczenia wierzbami.

  14. Zbiorowisko z Carex nigra

  Zbiorowisko tworzy różnej wielkości płaty na pływającym ple w zachodniej części torfowiska. Najlepiej wykształcone płaty spotyka się na skraju obiektu. Gatunkiem dominującym jest turzyca pospolita Carex nigra. Znaczny udział w budowie tych fitocenoz mają mchy brunatne. W płatach nie stwierdzono zakrzaczenia wierzbami.

  15. Zbiorowisko z Tomenthypnum nitens

  Powierzchnie z dominacją Tomenthypnum nitens spotyka się przy zachodnim brzegu torfowiska w mozaikowatym układzie zbiorowisk roślinnych. W zbiorowisku oprócz dominujących mchów brunatnych zaznacza się obecność gatunków wkraczających z przyległych do obiektu łąk uprawnych. W składzie gatunkowym oraz rozmieszczeniu płatów nie stwierdzono wyraźnych przemian.

  Charakterystyka flory

  Poniższy spis florystyczny zawiera 106 taksonów roślin naczyniowych i 37 gatunków mszaków. W roku 1983 na torfowisku odnotowano 97 roślin naczyniowych i 37 gatunków mszaków. W 1995r. stwierdzono 102 gatunków roślin naczyniowych i 33 gatunki mszaków. Na badanym obiekcie rosną gatunki roślin objęte całkowitą ochroną. Są to: Drosera rotundifolia, Epipactis palustris, Orchis incarnata i Orchis maculata. Nie stwierdzono gatunków objętych ochroną częściową. Z występujących tu roślin, do rzadkich w skali regionu należą: Calla palustris, Carex diandra, Carex dioica, Carex lasiocarpa, Carex limosa, Carex pseudocyperus, Eriophorum gracile, Hippuris vulgaris, Lysimachia thyrsiflora, Ophioglossum vulgatum, Oxycoccus quadripetalus, Parnassia palustris, Ranunculus lingua, Salix lapponum (notowana w 1983 r.), Utricularia minor, Utricularia intermedia, Valeriana dioica.
  Na torfowisku występują także dwa gatunki mchów reliktowych: Paludella squarrosa i Helodium blandowii oraz gatunki rzadkie, takie jak: Bryum pseudotriquetrum, Riccardia incurvata, Sphagnum fimbriatum, Sphagnum warnstorfii. Oznaczenia mszaków zostały potwierdzone przez profesora Zygmunta Głowackiego.

  Alfabetyczny wykaz roślin naczyniowych
  stwierdzonych na torfowisku Serafin

  1. Anthoxanthum odoratum L.
  2. Agrostis stolonifera L.
  3. Alectorolophus glaber (Lam.) Beck.
  4. Alnus glutinosa (L.) Gaertn.
  5. Batrachium aquatile (L.) Dum.
  6. Betula pubescens Ehrh.
  7. Betula verrucosa Ehrh.
  8. Calamagrostis stricta (Timm) Koeler
  9. Calla palustris L.
  10. Caltha palustris L.
  11. Cardamine pratensis L.
  12. Carex acuta L.
  13. Carex acutiformis Ehvh.
  14. Carex canescens L.
  15. Carex diandra Schrnk.
  16. Carex dioica L.
  17. Carex elata All.
  18. Carex lasiocarpa Ehrh.
  19. Carex limosa L.
  20. Carex nigra (L.) Reichard
  21. Carex pseudocyperus L.
  22. Carex rostrata Stokes
  23. Carex vesicaria L.
  24. Ceratophyllum demersum L.
  25. Cicuta virosa L.
  26. Cirsium palustre (L.) Scop.
  27. Comarum palustre L.
  28. Deschampsia caespitosa (L.) P.B.
  29. Drosera rotundifolia L.
  30. Elymus repens (L.) Gould
  31. Epilobium hirsutum L.
  32. Epilobium palustre L.
  33. Epipactis palustris (Mill.) Cr.
  34. Equisetum limosum L.
  35. Equisetum palustre L.
  36. Eriophorum angustifolium Honck.
  37. Eriophorum gracile Koch
  38. Euphrasia rostkoviana Hayne
  39. Festuca rubra L.
  40. Galium palustre L.
  41. Glyceria maxima (Hartman) Holmberg
  42. Heleocharis palustris (L.) R. et Sch.
  43. Hippuris vulgaris L.
  44. Holcus lanatus L.
  45. Hydrocharis morsus-ranae L.
  46. Juncus articulatus L.
  47. Juncus effusus L.
  48. Juniperus communis L.
  49. Lemna minor L.
  50. Lemna trisulca L.
  51. Linum catharticum L. (notowany w 1983r.)
  52. Lychnis flos cuculi L.
  53. Lycopus europaeus L.
  54. Lysimachia thyrsiflora L.
  55. Lysimachia vulgaris
  56. Lythrum salicaria L.
  57. Menyanthes trifoliata L.
  58. Molinia coerulea (L.) Moench.
  59. Myosotis palustris (L.) Nathorst
  60. Oenanthe aquatica (L.) Poir.
  61. Ophioglossum vulgatum L.
  62. Orchis incarnata L.
  63. Orchis maculata L.
  64. Oxycoccus quadripetalus Gilib.
  65. Parnassia palustris L.
  66. Peucedanum palustre (L.) Moench.
  67. Phragmites communis Trin.
  68. Phalaris arundinacea L.
  69. Pinus silvestris L.
  70. Pirola rotundifolia L. (notowany w 1983r.)
  71. Poa palustris L.
  72. Poa pratensis L.
  73. Poa trivialis L.
  74. Polygonum amphibium L.
  75. Prunella vulgaris L.
  76. Ranunculus acer L.
  77. Ranunculus flammula L.
  78. Rannunculus lingua L.
  79. Ranunculus repens L.
  80. Rumex acetosa L.
  81. Rumex hydrolapathum Huds.
  82. Sagina nodosa (L.) Fenzl
  83. Salix alba L. x Salix amygdalina L.
  84. Salix aurita L.
  85. Salix caprea L.
  86. Salix cinerea l.
  87. Salix lapponum L. (notowany w 1983r.)
  88. Salix nigricans Sm.
  89. Salix pentandra L.
  90. Salix purpurea L.
  91. Salix rosmarinifolia L.
  92. Salix viminalis L.
  93. Schoenoplectus lacustris (L.) Palla
  94. Scutellaria galericulata L.
  95. Senecio paluster (L.) DC. (notowany w 1983r.)
  96. Sparganium ramosum Huds.
  97. Spirodela polyrrhiza (L.) Schleiden
  98. Stellaria palustris Ehrh.
  99. Thelypteris palustris Schott
  100. Typha latifolia L.
  101. Utricularia intermedia Hayne
  102. Utricularia minor L.
  103. Vaccinium uliginosum L.
  104. Valeriana dioica L.
  105. Valeriana officinalis L.
  106. Viola palustris L.

  Alfabetyczny wykaz roślin naczyniowych
  stwierdzonych na torfowisku Serafin

  1. Amblystegium serpum (Hedw.) B.S.G. (notowany w 1983r.)
  2. Aneura pingvis (L.) Dum (notowany w 1983r.)
  3. Aulacomnium palustre (Hedw.) Schwaegr.
  4. Brachythecium mildeanum (Schimp.) Schimp.
  5. Brachythecium salebrosum (Web. et Mohr) B.S.G.
  6. Bryum caespiticum Hedw.
  7. Bryum pseudotriquetrum (Hedw.) G.M.S.
  8. Calliergon giganteum (Schimp.) Kindb.
  9. Calliergon stramineum (Brid.) Kindb.
  10. Calliergonella cuspidata (Hedw.) Loeske
  11. Ceratodon purpureus (Hedw.) Brid.
  12. Climacium dendroides (Hedw.) Web. et Mohr
  13. Conocephalum conicum (L.) Dum
  14. Drepanocladus aduncus (Hedw.) Warnst.
  15. Drepanocladus revolvens (Sw.) Warnst.
  16. Drepanocladus vernicosus (Lindb.) Warnst.
  17. Helodium blandowii (Web. et Mohr) Warnst.
  18. Lophocolea heterophylla (Schrad.) Dum (notowany w 1983r.)
  19. Marchantia polymorpha L.
  20. Paludella squarrosa (Hedw.) Brid.
  21. Plagiomnium elatum (B.S.G.) T. Kop.
  22. Plagiomnium ellipticum (Brid.) T. Kop.
  23. Plagiomnium rostratum (Schrad.) T. Kop.
  24. Plagiothecium ruthei Limpr.
  25. Pohlia nutans (Hedw.) Lindb.
  26. Polytrichum longisetum Funck (notowany w 1983r.)
  27. Polytrichum strictum Brid.
  28. Riccardia incurvata Lindenb.
  29. Sphagnum fimbriatum Hook. f. et Wils.
  30. Sphagnum fuscum (Schimp.) Klinggr.
  31. Sphagnum palustre L.
  32. Sphagnum rubellum Wils.
  33. Sphagnum squarrosum Crome
  34. Sphagnum teres (Schimp.) Angstr.
  35. Sphagnum recurvum (Pal. Beauv.) Warnst.
  36. Sphagnum warnstorfii Russ.
  37. Tomenthypnum nitens (Hedw.) Loeske

  Zmiany zachodzące w szacie roślinnej

  Torfowiska należą do tych środowisk, które podlegają w ostatnich czasach gwałtownym i najczęściej nieodwracalnym przemianom. Każde odwodnienie, czy jakakolwiek inna działalność gospodarcza na torfowisku powoduje nieuniknione następstwa i przeważnie nieodwracalne zmiany ekologiczne. O możliwych kierunkach przemian szaty roślinnej na torfowisku Serafin szczegółowo traktuje opracowanie Tomaszewicza i Kłosowskiego (1982-1983).
  Osuszenie torfowiska w latach 40-tych, na co zwrócono uwagę w opracowaniu z lat 1982-83, doprowadziło do zachwiania naturalnego procesu lądowacenia i przemian roślinności. Przerwany został naturalny proces przemian prowadzący od torfowiska niskiego do przejściowego ze skutkiem wykształcenia się zbiorowisk kadłubowych z pogranicza obu wymienionych torfowisk. Dalsze obniżenie poziomu wód gruntowych, poprzez meliorowanie otaczających torfowisko łąk uprawnych w latach 80-tych, nasiliło proces przemian wywołany w sposób sztuczny. Skutkiem tego jest wyraźnie widoczne postępujące zakrzewienie środkowo-wschodniej części torfowiska, w krótkim ponad 10-letnim okresie. Potwierdza to nawet miejscowa ludność.
  Większość zbiorowisk szuwarowych występujących jeszcze na torfowisku, reprezentuje końcowe stadia rozwojowe i w przyszłości zostanie zastąpiona przez zbiorowiska z klasy Scheuchzerio-Caricetea fuscae. Znacznie zmniejszyły powierzchnię płaty zespołu turzycy sztywnej Carex elatae, występujące przy północnym brzegu torfowiska. Dalsze obniżanie poziomu wód gruntowych, nawet poprzez meliorowanie otaczających torfowisko łąk uprawnych, prowadzić będzie do jego dewastacji.

  Opis fauny

  W ramach prac waloryzacyjnych "Torfowiska Serafin" przeprowadzono w roku 1995 w okresie wiosennym trzy kontrole terenu, obejmując penetracją w całości obiekt przeznaczony do objęcia ochroną rezerwatową oraz przylegające do niego łąki. Celem prac faunistycznych było ustalenie listy gatunków kręgowców, występujących na terenie projektowanego rezerwatu oraz ocena (dla niektórych gatunków) liczby osobników (par lęgowych). W szczególności dotyczy to gatunków rzadkich i zagrożonych, decydujących o walorach przyrodniczych terenu. W wyniku przeprowadzonych badań sporządzono listy stwierdzonych gatunków ssaków, ptaków, gadów i płazów oraz podano ocenę liczebności 12 lęgowych gatunków ptaków.

  Awifauna lęgowa

  Na terenie rezerwatu "Torfowisko Serafin" stwierdzono łącznie 37 lęgowych i prawdopodobnie lęgowych gatunków ptaków. Niniejszej oceny dokonano w oparciu o badania terenowe przeprowadzone w roku 1995. Do porównań wykorzystano także własne materiały autorów z lat 1987-1989.
  Biorąc pod uwagę stopień zagrożenia występujących tu gatunków, stwierdzono 4 gatunki należące do kategorii silnie zagrożonych wyginięciem (2 stopień zagrożenia), 7 gatunków zagrożonych (3 stopień zagrożenia), 7 gatunków potencjalnie zagrożonych (4 stopień zagrożenia) i 19 gatunków nie zagrożonych (5 stopień zagrożenia). Stopnie zagrożenia gatunków przyjęto za opracowaniem Głowacińskiegi i in. (1980) z pewnymi zmianami. Na szczególne podkreślenie zasługują takie gatunki jak cietrzew, żuraw, krwawodziób i derkacz, występujące w kraju bardzo nielicznie. Również takie gatunki jak: pustułka, wodnik, kszyk, świerszczak, brzęczka i dziwonia, zaliczane są do grupy nielicznych i na wielu obszarach nie występują.
  Wykaz gatunków ptaków lęgowych i prawdopodobnie lęgowych stwierdzonych w rezerwacie "Torfowisko Serafin" w roku 1995 z uwzględnieniem ich stopnia zagrożenia. Liczebność podana w nawiasie oznacza, że gatunek jest nielęgowy w granicach rezerwatu, ale gnieździ się w jego pobliżu i żeruje na terenie rezerwatu.

  L.p.	Gatunek	Liczba par	Stopień zagrożenia gatunku
  1	Krwawodziób	1	2
  2	Cietrzew	2	2
  3	Żuraw	2	2
  4	Przepiórka	2	2
  5	Derkacz	1	3
  6	Pustułka	(1)	3
  7	Świerszczak	2	3
  8	Wodnik	3	3
  9	Brzęczka	6	3
  10	Kszyk	10	3
  11	Świergotek łąkowy	25-40	3
  12	Dziwonia	12	4

  Pozostałe gatunki lęgowe których liczebność nie była oceniana: krzyżówka, gąsiorek, rokitniczka, trzcinniczek, kwiczoł, potrzos, grzywacz, kukułka, skowronek polny, świergotek drzewny, pliszka żółta, słowik szary, zaganiacz, muchołówka szara, pokląskwa, łozówka, kos, sroka, pokrzewka ogrodowa, pokrzewka czarnołbista, cierniówka, piecuszek, rudzik, makolągwa, zięba.
  Ogólna liczba gniazdujących w rezerwacie gatunków ptaków jest niska. Wpływa na to niewątpliwie specyfika środowiska, niewielka powierzchnia, "wyspowy" charakter oraz małe zróżnicowanie strukturalne tego środowiska. Jest to specyficzna cecha torfowisk. Poniżej przedstawiono charakterystykę występowania rzadkich gatunków ptaków lęgnących się na terenie rezerwatu.

  • Cietrzew (Tetrao tetrix) - w roku 1995 obserwowano po jednej samicy na wschodnim i zachodnim krańcu torfowiska. Przyjęto, że prawdopodobnie mogą być to samice lęgowe. Nie były natomiast obserwowane samce. W końcu lat 80-tych na torfowisku tokowały jeszcze 3-4 koguty. Prawdopodobnie tokowisko to w ostatnich latach zanikło.
  • Żuraw (Grus grus) - na terenie rezerwatu stwierdzono gniazdowanie 2 par. W okresie polęgowym jest to także miejsce koncentracji kilku gniazdujących w pobliżu rodzin tego gatunku (w lipcu obserwowano do 10 ptaków).
  • Krwawodziób (Tringa totanus) - w roku 1995 obserwowano zaniepokojonego ptaka w pobliżu bagienka przy południowej granicy rezerwatu.
  • Przepiórka (Coturnix coturnix) - w czerwcu 1995 r. słyszano dwa odzywające się ptaki przy zachodniej granicy rezerwatu.
  • Derkacz (Crex crex) - stwierdzono jednego terytorialnego samca w południowo-zachodniej części rezerwatu.
  • Wodnik (Rallus aquaticus) - w południowej części projektowanego rezerwatu, wśród zalanych wodą szuwarów turzycowych, odzywały się trzy ptaki.
  • Kszyk (Gallinago gallinago) - bekas kszyk występuje na obszarze projektowanego rezerwatu dosyć licznie. Stwierdzono około 10 tokujących ptaków rozmieszczonych na obszarze niemal całego torfowiska.
  • Świergotek łąkowy (Anthus pratensis) - jest naliczniej występującym gatunkiem z grupy ptaków zagrożonych. Liczebność par lęgowych w granicach rezerwatu oceniono na 25-40.
  • Brzęczka (Locustella luscinioides) - stwierdzono 6 terytorialnych samców, głównie w rejonach obficiej porośniętych trzciną.
  • Świerszczak (Locustella naevia) - obserwowano 2 terytorialne samce w zachodniej części projektowanego rezerwatu.
  • Pustułka (Falco tinnunculus) - gatunek ten nie gnieździ się na terenie rezerwatu, ale co najmniej jedna para regularnie żeruje na torfowisku.
  • Dziwonia (Carpodacus erythrius) - stwierdzono łącznie 12 terytorialnych samców. Zasiedlały głównie zakrzaczone fragmenty torfowiska.

  Rezerwat jest często miejscem żerowania innych gatunków ptaków, gniazdujących na obrzeżach lub w znacznej odległości od torfowiska. Obserwowane były takie gatunki jak: czapla siwa, bocian biały, błotniak stawowy, jastrząb, myszołów, krogulec, kobuz, rycyk, kruk i inne.
  W porównaniu z końcem lat 80-tych, w roku 1995 nie stwierdzono gniazdowania błotniaka stawowego oraz remiza. Zmniejszyła się także liczebność cietrzewia. Natomiast nadal licznie występuje świergotek łąkowy, dziwonia i bekas kszyk. Na zbliżonym poziomie utrzymuje się liczebność żurawia, wodnika, brzęczki i kilku innych gatunków.

  Występowanie innych kręgowców

  Na terenie projektowanego rezerwatu ssaki reprezentowane są przez następujące gatunki: łoś (Alces alces), sarna (Capreolus capreolus), zając (Lepus capensis), lis (Vulpes vulpes). Spotykane są także drobne gryzonie, np. ryjówka aksamitna (Sorex araneus), nornik zwyczajny (Microtus arvensis) i nornica ruda (Clethrionomys glareolus). Specyficzne warunki panujące na torfowisku stwarzają bardzo dobre warunki do egzystencji gatunków ssaków zasiedlających podmokłe środowiska, takie jak wymieniana już ryjówka aksamitna. W związku z tym bardzo prawdopodobne jest występowanie również takich gatunków jak rzęsorek rzeczek i zębiełek białawy.
  Z płazów na terenie rezerwatu stwierdzono: ropuchę zieloną (Bufo viridis), ropuchę szarą (Bufo bufo), żabę trawną (Rana temporaria) oraz żaby zielone. Gady są reprezentowane prawdopodobnie przez jeden gatunek - jaszczurkę żyworodną (Lacerta vivipara).

  UZASADNIENIE UTWORZENIA REZERWATU

  Fitocenozy torfowisk przejściowych należą do unikalnych, ponieważ dają schronienie wielu cennym gatunkom roślin, które w naszej strefie klimatycznej są rzadkie i zaliczane do osobliwości przyrodniczych. Takie walory posiada rezerwat "Torfowisko Serafin".
  Na terenie rezerwatu występują stanowiska 2 gatunków mchów reliktowych: Paludella squarrosa i Helodium blandowii oraz 4 gatunków rzadkich: Bryum pseudotriquetrum, Riccardia incurvata, Sphagnum fimbriatum i Sphagnum warnstorfii. Do występujących tu roślin całkowicie chronionych należą 4 gatunki: Drosera rotundifolia, Epipactis palustris, Orchis incarnata, Orchis maculata oraz 16 gatunków roślin rzadkich, z których najcenniejsze to: Carex diandra, Carex dioica, Carex limosa, Eriophorum gracile, Hippuris vulgaris, Ophioglossum vulgatum, Utricularia intermedia, Utricularia minor i Valeriana dioica. Należy zaznaczyć, że niektóre z nich, takie jak: Drosera rotundifolia, Eriophorum gracile, Valeriana dioica, Carex dioica, Carex diandra i Carex limosa występują tu bardzo licznie. Dwa ostatnie gatunki tworzą rzadko występujące zbiorowiska roślinne: Caricetum diandrae i Caricetum limosae.
  W trakcie badań w roku 1995 nie potwierdzono występowania gatunku reliktowego, wierzby lapońskiej Salix lapponum.
  Torfowisko Serafin jest ważnym elementem środowiska przyrodniczego, ponieważ pełni funkcję zbiornika retencyjnego, który reguluje stosunki wodne na obszarach przyległych oraz tworzy specyficzny mikroklimat w tym rejonie. Badane torfowisko jest doskonałym obiektem naukowo-dydaktycznym, pozwalającym na śledzenie przemian roślinności, zachodzących w trakcie lądowacenia zbiorników wodnych oraz przechodzenia torfowiska niskiego w przejściowe, przy jednoczesnym częściowym zakłóceniu naturalnych procesów z powodu odwodnienia.
  Torfowisko Serafin charakteryzuje się typowym dla tego środowiska zespołem ptaków lęgowych. Ze względu na intensywne przekształcanie torfowisk w łąki i pastwiska, zespoły zwierząt zasiedlające torfowiska spotykane są rzadko, a liczebność gatunków charakterytycznych systematycznie zmniejsza się. Najbardziej spektakularnym przykładem jest cietrzew, gatunek w Polsce ginący. Na terenie rezerwatu gatunek ten przynajmniej do roku 1995 zachował się, chociaż był nieliczny. Z innych rzadkich gatunków ptaków występuje żuraw i bekas kszyk. Bardzo liczna jest populacja świergotka łąkowego. Z innych rzadkich gatunków występuje brodziec krwawodzioby, brzęczka, trzcinniczek, dosyć licznie rokitniczka. Na pobliskich łąkach były obserwowane kuliki wielkie i rycyki, które mogą zalatywać na teren rezerwatu.
  Zarastające jezioro tworzy specyficzne środowisko przyrodnicze, rzadko występujące na wielu obszarach kraju, m.in. na Nizinie Mazowieckiej. Środowisko to jest zasiedlane przez odpowiednio przystosowane do takich warunków gatunki roślin i zwierząt. Ze względu na niekorzystne zmiany zachodzące w krajobrazie, wywołane m.in. odwodnieniem wielu obszarów podmokłych i systematycznym obniżaniem poziomu wód gruntowych, gatunki charakterystyczne dla obszarów bagiennych są zazwyczaj silnie zagrożone wyginięciem lub znajdują się na krawędzi wymarcia. Gatunki te nie są w stanie egzystować w innych, zastępczych środowiskach. Jedyną szansą na ich utrzymanie jest zachowanie środowisk w których występują. Są to zazwyczaj niewielkie powierzchniowo enklawy w postaci pozostałości bagien i zbiorników wodnych. Jedną z takich enklaw jest rezerwat "Torfowisko Serafin".
  Podtrzymywanie puli genetycznej gatunków występujących plamowo (do takich należy zaliczyć rośliny i zwierzęta obszarów podmokłych) wiąże się z zachowaniem mikropopulacji na odpowiednim poziomie liczebności. Daje to większą szansę na utrzymanie gatunku na określonym obszarze oraz (w przypadku ekspansji osobników) może powodować zasilanie genetyczne słabszych mikropopulacji. Torfowisko Serafin, ze względu na znaczną (w skali lokalnej) powierzchnię i liczne występowanie niektórych gatunków, z pewnością pełni rolę "rezerwuaru genów" w skali krajobrazu. Z roślin dotyczy to przede wszystkim torfowców, szeregu gatunków turzyc, masowo występującej żurawiny błotnej oraz kilku gatunków chronionych: rosiczki okrągłolistnej i storczyków. Z ptaków należy wymienić takie jak świergotek łąkowy, bekas kszyk, rokitniczka, pokląskwa. Nie należy jednocześnie lekceważyć roli gatunków występujących nielicznie, chociaż ich znaczenie w zachowaniu puli genetycznej gatunku w szerszej skali przestrzennej jest mniejsze. Na skutek ochrony, liczebność rzadkich obecnie w rezerwacie gatunków może zwiększyć się i ranga tego terenu może ulec zmianie. Dotyczy to np. cietrzewia i żurawia, które obecnie występują nielicznie, ale być może liczebność tych gatunków wzrośnie.
  Torfowisko Serafin posiada niezaprzeczalne walory krajobrazowe, które powinny być wykorzystane turystycznie w znacznie szerszym stopniu. Od strony południowej do rezerwatu przylegają wzniesienia, które stanowią jego naturalną oprawę fizjograficzną i pozwalają zarazem podziwiać rozległą panoramę torfowiska. Walory krajobrazowe tego rezerwatu można ocenić jako bardzo wysokie, w pełni kwalifikujące obiekt do wykorzystania turystycznego.

  ZAKAZY, OGRANICZENIA I ZALECENIA

  Na terenie rezerwatu proponuje się wprowadzić następujące zakazy:

  1. Zmiany stosunków wodnych.
  2. Wydobywania torfu.
  3. Niszczenia gleby oraz pokrywy roślinnej.
  4. Wysypywania, zakopywania i wylewania odpadów lub innych nieczystości na terenie rezerwatu oraz stosowania środków chemicznych.
  5. Polowania, płoszenia i zabijania dziko żyjących zwierząt, niszenia lęgowisk zwierzęcych, gniazd ptasich i wybierania jaj.
  6. Wznoszenia budowli i innych urządzeń technicznych.

  Zalecane jest wycinanie krzewów i drzew w okresie jesienno-zimowym w celu powstrzymania sukcesji roślinności i zarastania torfowiska.

  W rozporządzeniu Ministra Środowiska powołującym rezerwat, uwzględniono w.w. zakazy i ograniczenia.

  LITERATURA I MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE

  • Głowaciński Z., Bieniek M., Dyduch A., Gertychowa B., Jakubiec Z., Kosior A., Zemanek M. 1980. Stan fauny kręgowców i wybranych bezkręgowców Polski - wykaz gatunków, ich występowanie, zagrożenie i status ochronny. Studia Naturae, Seria A., PWN, Warszawa-Kraków.
  • Kondracki J. 1988. Geografia fizyczna Polski. Wyd. IV. PWN, Warszawa.
  • Matuszkiewicz W. 1981. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. PWN, Warszawa.
  • Pawłowski B. 1972. Skład i budowa zbiorowisk roślinnych oraz metody ich badania. W: Szafer W., Kulczyński St., Pawłowski B. 1976. Rośliny polskie. PWN Warszawa.
  • Szafer W., Zarzycki K. (red.) Szata roślinna Polski. T. 1. PWN, Warszawa: 237-269.
  • Tołpa S. 1960. The causes and mechanism of development of transitional as well raised bog in north-east part of Poland. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., 25: 7-77.
  • Tomaszewicz H. Kłosowski S. 1982-1983. Szata roślinna projektowanego rezerwatu na torfowisku Serafin w województwie ostrołęckim. Maszynopis. Urząd Wojewódzki w Ostrołęce.
  • Wąs S. 1960. Zakładanie się i rozwój warstw mszystych torfu w kompleksie torfowym "Pupkowizna" na Kurpiowszczyźnie. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 25: 79-98.
  • Wąs S. 1965. Geneza, sukcesja i mechanizm rozwoju warstw mszystych torfu. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., 57: 305-393.
  • Wąs S., Zabawski J. 1981. Kompleks torfowiskowy Pupkowizna na Kurpiowszczyźnie i konieczność jego ochrony. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 3: 37-42.
  • Rejestr powierzchniowy gruntów obrębu Serafin, gm Łyse, woj. ostrołęckie. Stan na 31.12.1994r.
  • Mapa ewidencyjna gruntów obrębu Serafin, gm. Łyse, woj. ostrołęckie w skali 1:5000.
  • Mapa woj. ostrołęckiego w skali 1:100 000.

  Położenie rezerwatu Torfowisko Serafin  < kliknij, by powiększyć >

  Rezerwat Torfowisko Serafin  < kliknij, by powiększyć >

  Torfowisko w środkowej części rezerwatu